Σχολή Πεζικού

Ιστορική εξέλιξη Πεζικού

ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (20ος-8ος π.Χ. αιώνας)

Κατά την αρχαιότητα το Πεζικό αποτελούσε τη βάση του Στρατού. Οπλισμένο με αμυντικά και επιθετικά όπλα, διεξήγαγε τον αγώνα με την κίνηση και την ισχυρή κρούση. Γι’ αυτό το λόγο διατηρούσε πολύ πυκνούς και μαζικούς σχηματισμούς ώστε να έχει ισχυρή δύναμη κρούσεως. Τον κύριο όγκο κρούσεως αποτελούσε το βαριά οπλισμένο Πεζικό, που τασσόταν συνήθως σε αρκετά βαθείς σχηματισμούς, σε δύο γραμμές. Το ελαφρύ Πεζικό τασσόταν, πριν από την εμπλοκή, στο μέτωπο ή στα πλευρά και όταν άρχιζε η μάχη επεδίωκε να επιφέρει όσο το δυνατό μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό και εξακολουθούσε σε όλη τη διάρκεια της μάχης να παρενοχλεί τον εχθρό, με τα μέσα του.Οι ‘Ελληνες κατά των Τρωϊκό Πόλεμο έφεραν τον οπλισμό της εποχής εκείνης που περιλάμβανε, δόρυ, τόξο, ακόντιο, σφενδόνα και για την άμυνα ασπίδα, κράνος και περικνημίδες. Οι αρχηγοί μάχονταν από χαμηλό δίτροχο άρμα που το έσυραν δύο άλογα.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (8ος-4ος π.Χ. αιώνας)

Οι νέοι Σπαρτιάτες λάμβαναν δημόσια αγωγή από το 7ο έτος της ηλικίας τους και υπολογίζονταν σαν στρατεύσιμοι από το 20ο έτος. Η ζωή κάθε νέου ήταν αφιερωμένη στη γυμναστική και στρατιωτική εξάσκηση με αποτέλεσμα η Σπάρτη να αποκτήσει ένα στρατό μοναδικό για τις στρατιωτικές του αρετές, τη σιδηρά πειθαρχία, την αντοχή και τη μαχητική ικανότητα. Ο οπλισμός των αρχαίων Σπαρτιατών περιλάμβανε θώρακα, κράνος και ασπίδα (αμυντικός οπλισμός) ή μακρύ δόρυ και βραχύ ξίφος (επιθετικός οπλισμός). Ο εφαρμοζόμενος σχηματισμός μάχης ήταν μία ενιαία παράταξη βάθους συνήθως οκτώ ανδρών. Το Σπαρτιατικό στρατιωτικό δόγμα στηρίζονταν στην ατομική εκπαίδευση του οπλίτη, στη χρήση των όπλων και τους ελιγμούς στην απόλυτη πειθαρχία του και στην ατομική του ανδρεία.

ΑΘΗΝΑ (7ος-4ος αιώνας)

Στην αρχαία Αθήνα μετά το 18ο έτος ο νέος εκηρύσσετο έφηβος και έδινε τον όρκο του αστού. Στη συνέχεια έπαιρνε οπλισμό και τον έστελναν στα σύνορα της πόλεως, όπου εκπαιδευόταν στα του πολέμου. Ο στρατός των Αθηνών ήταν εξοπλισμένος με κράνος, θώρακα, ασπίδα, δόρυ με σιδερένια ή χαλύβδινη αιχμή και ξίφος.    Την Αθηναϊκή παράταξη αποτελούσαν Λόχοι συμπαρατεταγμένοι που σχημάτιζαν μετωπική φάλαγγα αλλεπάλληλων ζυγών με διάστημα και βάθος από άνδρα σε άνδρα ενός βήματος. Ο Μιλτιάδης επινόησε το “Βήμα Εφόδου” που συνδυαζόταν με την “Πολεμική κραυγή”, δηλαδή οι Αθηναίοι εκτελούσαν επίθεση κραυγάζοντας πολεμικές ιαχές, όπως αλαλά, ελελεύ κ.λ.π. Από την εποχή του Μιλτιάδη η Στρατηγική και η Τακτική έχουν και κατά γράμμα και κατ’ουσία Ελληνική καταγωγή και σημαίνουν την κυριαρχία του γρηγορούντος εφευρετικού Ελληνικού πνεύματος πάνω στην άψυχη μάζα.

ΘΗΒΑ (379-362 π.Χ.)

Μετά την παρακμή των Αθηνών και της Σπάρτης, η Θήβα αναλαμβάνει την ηγεμονία των Ελληνικών πόλεων, χάρις στην στρατιωτική της ισχύ, δημιούργημα των περίφημων Στρατηγών Επαμεινώνδα και Πελοπίδα. Στη μάχη των Λεύκτρων ο Επαμεινώνδας καινοτόμησε:

  • Εφαρμόζοντας νέα τακτική διάταξη, την περίφημη “Λοξή Φάλλαγγα”.
  • Συνέλαβε πρώτος στην Ιστορία τη σημασία της αρχής της οικονομίας των δυνάμεων και του τακτικού δόγματος της επί του πεδίου της μάχης κατανομής των αποστολών για επιτυχία του επιδιωκόμενου σκοπού.
  • Υπήρξε ο πρώτος που αντελήφθει την έννοια της εφεδρείας και τη χρησιμοποίησή της για εξασφάλιση της εκτελέσεως του σχεδίου ελιγμού.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (359-323 π.Χ.)

 

Οι Μακεδόνες μετά τη Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) ανέλαβαν την ηγεμονία των Ελληνικών Πόλεων. Ο Φίλιππος ήταν ο πρώτος αναδιοργανωτής και θεμελιωτής του Μακεδονικού Στρατού. Ειδικώτερα:

 

  • Επέβαλε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία.
  • Μόρφωσε τα στελέχη.
  • Θέσπισε σύστημα προαγωγών, στηριζόμενο στην προσωπική αξία και στην ευδόκιμη υπηρεσία των στελεχών.
  • Συγκρότησε την περίφημη Μακεδονική Φάλλαγγα.
  • Οργάνωσε Υπηρεσία Επιμελητείας και Μεταφορών.

Με αυτό τον τρόπο ο Φίλιππος υπήρξε ο πρόδρομος όλων των στρατιωτικών οργανωτών και έθεσε τις βάσεις, επί των οποίων δύναται να οργανωθεί ένας Εθνικός Στρατός. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μακεδονικής Φάλλαγγας ήταν ο ατομικός οπλισμός και η διάταξη μάχης. Οι Φαλλαγγίτες ήταν βαρύτερα οπλισμένοι. Εφεραν κράνος, θώρακα βαρύτερο και ασπίδα που κάλυπτε τον μαχητή, ως αμυντικό οπλισμό. Ο επιθετικός οπλισμός περιλάμβανε τη σάρισσα (δόρυ, μήκους 4,20-4,80 μ.) και το βραχύ Ελληνικό ξίφος. Οι Φαλλαγγίτες τάσσονταν επί 16 ζυγών, σε τρόπο, ώστε οι σάρισσες των πρώτων 5 ζυγών να υπερβαίνουν το μέτωπο της φάλλαγγος και σχημάτιζαν τείχος αδιαπέραστο. Εκτός από τους Φαλλαγίτες, το Μακεδονικό Πεζικό περιλάμβανε και το σώμα των “υπασπιστών”, με κύριο έργο κατά τη μάχη την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων.

ΡΩΜΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (753 π.Χ. – 476 μ.Χ.)

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι, με την περίφημη “Στρατιωτική Οργάνωσή” τους και την εισαγωγή της γνωστής “Ρωμαϊκής Λεγεώνας”, δημιούργησαν νέα εποχή στην όλη εξέλιξη της Πολεμικής Τέχνης. Στην Αρχαία Ρώμη η στρατιωτική θητεία ήταν υποχρεωτική και είχε διάρκεια από το 17ο έως το 50ο έτος. Μετά την ηλικία αυτή ο Ρωμαίος πολίτης γραφόταν σε Εκατονταρχία εφέδρων και εκεί παρέμενε μέχρι το 60ο έτος. Η στρατιωτική αγωγή του νέου αστού ήταν αντικείμενο που απαιτούσε τις πλέον επίμονες φροντίδες. Τα αμυντικά όπλα του λεγεωναρίου, δηλαδή του πεζού στρατιώτη, ήταν: η περικεφαλαία, η ασπίδα, ο θώρακας και η κνημίδα του δεξιού ποδιού, γιά να το προφυλάσσει στον αγώνα με το ξίφος. Επιθετικά ήταν: το δόρυ, ο υσσός (ακόντιο βραχύ μήκους 1,30 μ.), το ξίφος και ο πέλεκυς. Η Ρωμαϊκή Τακτική, παραδεχόταν τρεις διάφορους σχηματισμούς:

  • Τη “Διάταξη Αγώνα”, ανοικτή ή ανεπτυγμένη, όπου οι στοίχοι και οι ζυγοί κατέχουν διάσταση 1,80 μ.
  • Τη “Διάταξη Ελιγμού”, παρελάσεως ή επιθεωρήσεως, όπου οι διαστάσεις είναι μειωμένες στο μισό.
  • Την “εν Μάζη διάταξη”, όπου οι διαστάσεις είναι μειωμένες στο τέταρτο.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (330-1453 μ.Χ.)

Αρχικά το στρατό τον αποτελούσαν κυρίως Βάρβαροι μισθοφόροι κατά το Ρωμαϊκό πρότυπο.Σταδιακά όμως, το μισθοφορικό σύστημα άρχισε να εγκαταλείπεται και να δημιουργούνται Εθνικές Δυνάμεις. Η ολοκλήρωση του θεσμού του “Εθνικού Βυζαντινού Στρατού” πραγματοποιήθηκε επί Λέοντος Γ΄ (717μ.Χ.-740μ.Χ.) και συνέπεσε με την καθιέρωση της νέας διοικητικής διάρθρωσης των “Θεμάτων”. Η ιδέα ενός μόνιμου επαγγελματικού Στρατού στην ειρήνη, ενισχυμένου με ισχυρές εφεδρείες στον πόλεμο, γεγονός που αποτελεί τη βάση της οργανώσεως και των σημερινών Στρατών, είναι ιδέα καθαρά Βυζαντινή. Το Τάγμα αποτελεί αυτοτελή διοικητική και τακτική Μονάδα, η οποία διαθέτει ανάλογα βαριά και ελαφρά οπλισμένο προσωπικό, που έχει τη δυνατότητα ν’αναλαμβάνει την εκτέλεση ειδικών αποστολών και να επιτυγχάνει την άμεση ασφάλειά του με τα δικά του μέσα. Η καινοτομία αυτή των Βυζαντινών παρέμεινε μέχρι σήμερα αμετάβλητη. Το Τάγμα ήταν δύναμης 200-400 ανδρών, το αποτελούσαν 16 στοίχοι ανδρών σε παράταξη 16 ζυγών. Η Βυζαντινή διάταξη μάχης δεν έχει το γραμμικό χαρακτήρα της αρχαίας Τακτικής. Είναι διάταξη σε βάθος και ανταποκρίνεται μάλλον στις σημερινές αντιλήψεις της διάταξης “ολόπλευρης μάχης”. Η διάταξη αυτή περιλάμβανε:

  • Τη Γραμμή Μάχης. Αυτή την αποτελούσε αριθμός που περιλάμβανε τα 2/3 του συνολικού αριθμού των Ταγμάτων και ήταν παράταξη προς ορισμένη κατεύθυνση.
  • Τη Γραμμή της Εφεδρείας. Αυτή την αποτελούσε το 1/3 του συνολικού αριθμού των Ταγμάτων. ‘Ηταν παράταξη σε απόσταση 1.000 περίπου μέτρων πίσω από τη γραμμή μάχης, με διαστήματα 250 μέτρων μεταξύ των Ταγμάτων.
  • Την Οπισθοφυλακή. Αυτή την αποτελούσαν δύο Τάγματα που ήταν παραταγμένα σε απόσταση 250 μέτρων, πίσω από το δεξιό και το αριστερό της γραμμής της εφεδρείας.

Τα επιθετικά όπλα του Βυζαντινού Στρατού ήταν: δόρυ, ακόντιο, σπάθη, πέλεκυς, κορίννη, τόξα (βαριά και ελαφρά),σφενδόνη, ενώ ο αμυντικός οπλισμός περιλάμβανε ασπίδα, περικεφαλαία, θώρακα, χειρίδες, κνημίδες.

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (5ος-16ος μ.Χ. αιώνας)

Κατά το μεσαίωνα το Πεζικό, περιφρονούμενο από τους Ιππότες, μπαίνει σε δεύτερη μοίρα και τάσσεται πίσω από το Ιππικό. Οι Αγγλοι όμως γρήγορα καταννόησαν αυτό το σφάλμα και έδωσαν κατά τον εκατονταετή Πόλεμο (1447-1453) την πρέπουσα θέση στο Πεζικό, που παραμένει πάντα ο Βασιλιάς των Όπλων.

ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (17ος-19ος αιώνας)

Η παραπάνω τακτική διατηρείται τον 17ο και 18ο αιώνα. Το 18ο αιώνα παρουσιάζεται η τάση επανόδου στους κατά φάλαγγα σχηματισμούς, με την χρησιμοποίηση της φάλλαγγας για την πορεία και την προσπέλαση και της γραμμικής αναπτύξεως για τη μάχη. Η Ναπολεόντειος εποχή φέρνει νέα αλλαγή. Ο σχηματισμός μάχης του Πεζικού είναι μικτός, προηγείται αραιά γραμμή, που έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει όλη την ισχύ του πυρός της και ακολουθούν μικρές φάλλαγγες που αποτελούσαν το στήριγμα της πρώτης γραμμής, ενώ ακολουθεί τρίτη γραμμή σε πυκνούς σχηματισμούς, η οποία αποτελεί τη μάζα κρούσεως. Η τακτική αυτή διατηρείται κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα και πλέον. Αργότερα τη γραμμή μάχης αποτελεί μία γραμμή που χρησιμοποιεί το πυρ και την κίνηση (ακροβολιστική διάταξη από το 1870). Κάτω από τα πυρά του Πυροβολικού τα Τμήματα προχωρούν με αραιούς σχηματισμούς μικρών φαλαγγών και καθώς μπαίνουν στη ζώνη των πυρών του Πεζικού αναπτύσσονται σε αραιή ακροβολιστική γραμμή. Δηλαδή δίνεται πολύ μεγαλύτερη σημασία στην κίνηση παρά στα πυρά. Το Πεζικό επιζητεί να προχωρήσει όσο το δυνατόν περισσότερο και να προσεγγίσει τον εχθρό, χωρίς να κάνει χρήση των όπλων του. Σταδιακά όμως άρχισε να διαφαίνεται η αξία του πυρός και οι πόλεμοι των αρχών του 20ου αιώνα απέδειξαν, ότι το Πεζικό μόνο με το πυρ έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει. Στην Ελλάδα μέχρι την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης οργανωμένο στρατιωτικό τμήμα δεν υπήρχε. Ένα τακτικό σώμα συγκροτήθηκε το Φεβρουάριο του 1821, από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο Ιερός Λόχος.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (20ος αιώνας)

Κατά τη σύγχρονη εποχή, η αυξανόμενη καταστρεπτική ισχύς των διαφόρων μηχανημάτων επέφερε, σαν φυσική συνέπεια, την αύξηση του Πυροβολικού και τη δημιουργία νέου Οπλου, της Αεροπορίας. Η αναλογικά αριθμητική μείωση του Πεζικού που επήλθε δεν έγινε σε βάρος της αξίας του, αλλά σε ενίσχυση της ικανότητάς του.Είναι αναμφισβήτητο, ότι υπάρχει η δυνατότητα να εφευρεθούν μηχανές που θα έχουν όχι μόνο αυτή την υλική καταστρεπτική ισχύ, αλλά και πολύ μεγαλύτερη από αυτή του Πεζικού, δεν μπορούν όμως αυτές να παράσχουν ούτε ελάχιστο μέρος από την ηθική ισχύ του. Επίσης είναι γνωστό, ότι ο πόλεμος στο σύνολό του αποτελεί σύγκρουση όχι μόνο υλικών αλλά και ηθικών δυνάμεων. Κατά συνέπεια το Πεζικό θα παραμένει το μοναδικό πλήρες ‘Οπλο, του εκ του συστάδην αγώνα, το μόνο κατάλληλο να αγωνίζεται σε κάθε έδαφος, ημέρα και νύκτα, με το συνδυασμό του πυρός, της κινήσεως και της κρούσεως.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΟΡΕΑΣ

Η Ελλάδα αποδέχθηκε πρόσκληση του ΟΗΕ και ήταν μεταξύ των πρώτων Εθνών που συμμετείχαν στον Κορεάτικο αγώνα. Το ΕκΣΕ που συγκροτήθηκε στη Λαμία αποβιβάσθηκε στην Κορέα την 9 Δεκ 50 και από 1 Ιαν 51 συμμετείχε στην Κορεάτικη εκστρατεία στο πλευρό του συμμαχικού Στρατού. Διακρίθηκε κατά την κατάληψη των υψωμάτων 381, 325, και 655 και στη συνέχεια στη μεγάλη επίθεση προς κατάληψη του, πολύ σημαντικού λόγω της τοποθεσίας, ζωτικού υψώματος 313 (Σκότς), που την πέτυχε παρά τη σθεναρή αντίσταση του εχθρού. Η επιτυχία αυτή του ΕκΣΕ, που βελτίωσε την αμυντική συμμαχική γραμμή, προκάλεσε την τιμητική διάκριση μεταξύ των συμμαχικών Μονάδων που συμμετείχαν και έτυχε ηθικής αμοιβής με την απονομή ευαρέσκειας από τους Προέδρους της Δημοκρατίας των ΗΠ Αμερικής και Νοτίου Κορέας. Η αξιόλογη δράση του ΕκΣΕ συνεχίσθηκε με αμείωτο ρυθμό και ένταση με επιτυχείς επιθέσεις κατά των υψωμάτων ΚΕΛΛΥ και 167. Ομοίως η υπέροχη δράση του στη μεγάλη επίθεση κατά του ζωτικού υψώματος ΜΕΓΑΛΟ ΝΟΡΙ, για την αποκατάσταση της απολεσθείσης αμυντικής γραμμής, επισφράγισε μεταξύ του συμμαχικού Στρατού το “λίαν αξιόμαχο” του ΕκΣΕ. Οι τελευταίες μάχες του ΕκΣΕ για την απόκρουση σφοδρότατων επιθέσεων του εχθρού, που επιχειρούσαν την κατάληψη του υψώματος ΧΑΡΡΥ και τη διάσπαση της κατεχόμενης από το Τάγμα αμυντικής γραμμής ΓΙΟΜΙΝΓΚ, κορύφωσαν την αίγλη του και του εξασφάλισαν τιμητική θέση μεταξύ των εκστρατευτικών Σωμάτων των διαφόρων Κρατών που συμμετείχαν.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΕΤΟΥΣ 1951

Κατά το 1951 από πλευράς Πεζικού έχουμε τις παρακάτω μεταβολές:

  • Οι Ταξιαρχίες Πεζικού μετονομάσθηκαν σε “Συντάγματα Πεζικού” με την ίδια σύνθεση.
  • Η Μεραρχία Πεζικού περιλαμβάνει τρία Συντάγματα Πεζικού.

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΕΤΟΥΣ 1951

Ο Στρατός από πλευράς Πεζικού περιελάμβανε:

  • 10 Μεραρχίες, των 6 Ταγμάτων εκτός από την Vη, των τριών Ταγμάτων.
  • 11 Ελαφρά Συντάγματα Προκαλύψεως (27 Τάγματα).

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΕΤΟΥΣ 1953

Οι μεταβολές κατα το έτος 1953 ως προς το Πεζικό έχουν όπως παρακάτω:

  • Μεραρχίες

    Οι Μεραρχίες Πεζικού δεν διέθεταν στην ειρήνη τον ίδιο αριθμό Ταγμάτων Πεζικού, αλλά κυμαινόταν από 3 έως 9, ενιαίας σύνθέσης. Βελτιώθηκε η σύνθεση του Τάγματος Πεζικού με την προσθήκη Λόχου Βαρέων Οπλων, καθώς επίσης και η ισχύς πυρός της Μεραρχίας με την προικοδότησή της με όλμους των 4,2’’.

  • Μονάδες Στρατιάς

    Διαλύθηκαν τρεις Διοικήσεις Ελαφρών Συνταγμάτων Πεζικού (ΕΣΠ) και τρία Ελαφρά Τάγματα Πεζικού (ΕΤΠ). Μετατράπηκαν δύο Τάγματα Προκαλύψεως σε Μεραρχιακά και διατέθηκαν στις Μεραρχίες αυξάνοντας έτσι τα Τάγματα Πεζικού από πενήντα επτά σε πενήντα εννέα.

  • ‘Αλλες Ουσιώδεις Μεταβολές μέχρι το 1953

    Αυξήθηκε ο αριθμός των Ταγμάτων Πεζικού της ΙΙας Μεραρχίας ώστε να διαθέτει εννέα Τάγματα Πεζικού. Αντίστοιχα μειώθηκε ο αριθμός των Ταγμάτων Πεζικού των VΙΙης και ΙΧης Μεραρχιών κατά ένα Τάγμα.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ 1954-1960

Οι κυριότερες εξελίξεις, κατά την παραπάνω περίοδο, από πλευράς Πεζικού είναι οι παρακάτω:

  • Το 1957 συγκροτήθηκαν τα Τάγματα Α/Τ ΠΑΟ 106 χιλ. που η υπαγωγή τους ήταν ανά ένα σε κάθε Μεραρχία Πεζικού.
  • Το 1957 οι Λόχοι Βαρέων ‘Ολμων 4,2” των Μεραρχιών συγκροτήθηκε ως ΛΒΟ Συνταγμάτων Πεζικού, με την ίδια σύνθεση.
  • Στους Λόχους Βαρέων ‘Οπλων των Ταγμάτων Πεζικού προστέθηκε και η Διμοιρία Α-Τ εκτοξευτών 3,5”.

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ 1960-1995

Η εξέλιξη του Πεζικού μετά το 1960, ακολούθησε την γενικώτερη εξέλιξη του Στρατού.

  • Άρχισε σταδιακά η αναδιοργάνωση των Μονάδων Πεζικού με την είσοδο νέου υλικού και μέσων με σκοπό την αντιμετώπιση της υφισταμένης απειλής και με στόχο την δημιουργία ενός στρατού ποιότητας και όχι ποσότητας.
  • Την τελευταία δεκαετία, αριθμός Ταγμάτων, Ταξιαρχιών και Μεραρχιών Πεζικού έχουν μηχανοκινηθεί. Η σημερινή εικόνα των Μονάδων Πεζικού δείχνει ότι το Πεζικό εκσυγχρονίζεται και σταθερά βαδίζει στη δημιουργία ενός όπλου ικανού να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες απειλές απ’ όπου και αν προέρχονται (εξασφάλισει εθνικού χώρου – ασύμμετρες απειλές) και να παρέξει συνδρομή με επιτυχία σε Επιχειρήσεις Υποστήριξης Ειρήνης στο πλαίσιο της ΕΕ και ΝΑΤΟ.